EUDR – przeciwko wylesianiu i degradacji lasów.

Link do rozporządzenia w języku PL Klasyfikacja Państw

Przewodnik dla przedsiębiorców

Co to jest EUDR i po co zostało wprowadzone?

EUDR (ang. EU Deforestation Regulation) to rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z 31 maja 2023 r., które reguluje wprowadzanie do obrotu, udostępnianie na rynku i wywóz z Unii określonych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów.

Główny cel EUDR:

ograniczenie wpływu UE na wylesianie i degradację lasów na świecie,
zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych związanych z niszczeniem lasów,
zapewnienie, że produkty na rynku UE pochodzą z legalnych źródeł i nie przyczyniają się do niszczenia lasów.

Rozporządzenie zastępuje EUTR (rozporządzenie o drewnie) i znacząco podnosi wymagania wobec firm.

Kluczowe definicje – bez nich trudno zrozumieć EUDR

Na początku warto ustalić kilka pojęć, które często pojawiają się w dokumentach i komunikatach dotyczących EUDR.

Odnośne towary i odnośne produkty

Odnośne towary – siedem grup surowców: bydło, kakao, kawa, palma olejowa, kauczuk, soja, drewno.

Odnośne produkty – towary wymienione w załączniku I do EUDR, czyli m.in.:

mięso wołowe i przetwory z bydła, skóry i wyroby skórzane,
ziarna kakao, czekolada i produkty kakaowe,
kawa (zielona, palona, rozpuszczalna),
olej palmowy i produkty go zawierające,
kauczuk, opony i inne wyroby gumowe,
drewno i produkty z drewna (tarcica, sklejka, płyty drewnopochodne, meble, papier, tektura).

EUDR obejmuje więc zarówno surowce, jak i produkty przetworzone, o ile mieszczą się w odpowiednich kodach CN/HS z załącznika.

Rozporządzenie co do zasady nie obejmuje produktów wytworzonych wyłącznie z materiału odpadowego, który zakończył swój cykl życia (recykling), z wyjątkiem niektórych produktów ubocznych procesu produkcji.

Podmiot (operator) i podmiot handlowy

Podmiot (często mówi się: „operator”) – przedsiębiorca, który po raz pierwszy wprowadza odnośne produkty do obrotu w UE lub je wywozi z UE. To może być np.:

importer kawy, drewna, kakao,
producent mebli, który sprzedaje gotowy wyrób na rynku unijnym po raz pierwszy.

Podmiot handlowy – przedsiębiorca, który udostępnia odnośne produkty na rynku, ale sam nie jest pierwszym wprowadzającym (czyli handluje produktami już „wprowadzonymi”).

W praktyce:

operator ma pełne obowiązki w zakresie należytej staranności,

podmiot handlowy musi utrzymywać łańcuch informacji (kto mu dostarczył produkt, komu go sprzedał) i – jeśli jest dużą firmą – w części również stosować procedurę należytej staranności.

Wylesianie i degradacja lasów

EUDR korzysta z definicji wypracowanych m.in. przez FAO i umowy międzynarodowe. W uproszczeniu:

wylesianie – trwałe przekształcenie lasu w teren o innym użytkowaniu (np. pole uprawne, pastwisko, zabudowa) albo znaczące zmniejszenie pokrycia drzewami poniżej progu pozwalającego uznać obszar za las – po określonej dacie granicznej;

degradacja lasów – długotrwałe pogorszenie stanu lasu (np. jakości drzewostanu, funkcji ekologicznych), przy którym obszar nadal formalnie jest lasem, ale jego wartość ekologiczna jest poważnie naruszona.

Rozporządzenie posługuje się datą graniczną – obecnie jest to 31 grudnia 2020 r.. Towary i produkty nie mogą być uznane za „wolne od wylesiania”, jeśli zostały wyprodukowane na obszarze, na którym po tej dacie doszło do wylesiania lub degradacji lasów.

Właściwe przepisy kraju produkcji

EUDR wymaga nie tylko braku wylesiania, ale także przestrzegania „właściwych przepisów kraju produkcji”. Chodzi m.in. o:

prawo dotyczące użytkowania gruntów i własności,
prawo leśne i przepisy o ochronie bioróżnorodności,
prawa osób trzecich (np. społeczności lokalnych, ludności rdzennej),
prawa pracownicze,
prawa człowieka chronione prawem międzynarodowym,
zasady dobrowolnej, uprzedniej i świadomej zgody (FPIC),
regulacje podatkowe, antykorupcyjne, handlowe i celne.

Należyta staranność i oświadczenie o należytej staranności

Należyta staranność (ang. due diligence) – procedura, w której podmiot:

zbiera określone informacje o produkcie i łańcuchu dostaw,
ocenia ryzyko niezgodności z EUDR,
podejmuje działania, żeby to ryzyko obniżyć do „znikomego”,

dopiero wtedy wprowadza produkt do obrotu lub wywozi go.

Oświadczenie o należytej staranności – elektroniczny dokument składany przez podmiot w systemie informacyjnym EUDR, zawierający m.in.:

dane o produkcie (kod HS, ilość, kraj produkcji),
geolokalizację działek,
informacje o dostawcach i odbiorcach,
oświadczenie podmiotu, że zachował należytą staranność i że nie istnieje ryzyko lub ryzyko jest znikome.

Bez złożenia oświadczenia podmiot nie może wprowadzić produktu do obrotu ani go wywieźć.

Najważniejsze w praktyce: co EUDR oznacza dla przedsiębiorcy?

Zakaz z art. 3 – fundament rozporządzenia

Art. 3 EUDR wprowadza jasną zasadę: odnośne towary i odnośne produkty nie mogą być wprowadzane do obrotu, udostępniane na rynku ani z niego wywożone, jeśli:

powodują wylesianie,
nie zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji,
nie złożono w ich sprawie oświadczenia o należytej staranności.

To oznacza, że:

sama deklaracja dostawcy nie wystarczy,
sama zgodność z prawem krajowym nie wystarczy (jeśli doszło do wylesiania),
sam brak wylesiania nie wystarczy (jeśli nie ma zgodności z prawem albo oświadczenia).

Co konkretnie musi zrobić podmiot (operator)?

W dużym uproszczeniu, operator powinien:

Sprawdzić, czy jego produkty są „odnośnymi produktami” z załącznika I.
Zidentyfikować łańcuch dostaw – kto, gdzie i z czego wytworzył towar.
Uzyskać geolokalizację działek, na których wyprodukowano odnośne towary (np. plantacje kawy, uprawy soi, działki leśne).
Zebrać dokumenty potwierdzające zgodność z przepisami kraju produkcji.
Przeprowadzić ocenę ryzyka na podstawie zebranych danych.
Jeżeli ryzyko nie jest znikome – podjąć działania ograniczające to ryzyko (dodatkowe dokumenty, audyty, weryfikacja danych).
Złożyć oświadczenie o należytej staranności przez system informacyjny EUDR.
Przechowywać dokumentację co najmniej 5 lat i udostępniać ją na żądanie organów.

Co musi zrobić podmiot handlowy?

Duży podmiot handlowy (niebędący MŚP) jest w praktyce traktowany jak podmiot (operator) – musi stosować m.in. art. 3, 4, 8–13.

Podmiot handlowy będący MŚP ma lżejsze obowiązki: nie musi samodzielnie prowadzić pełnej procedury należytej staranności, jeśli korzysta z produktów, dla których już złożono oświadczenia, ale musi:

gromadzić dane o dostawcach i odbiorcach,
przechowywać je przez 5 lat,
reagować, jeśli pojawią się sygnały o możliwej niezgodności.

Kogo i czego EUDR dotyczy – spojrzenie branżowe

Branża spożywcza

importerzy kawy, kakao, czekolady,
producenci żywności z olejem palmowym, soją, kakao,
dystrybutorzy produktów spożywczych z tych surowców.

Branża meblarska i drzewna

importerzy drewna i tarcicy,
producenci mebli, paneli, podłóg, wyrobów stolarskich,
importerzy półproduktów z drewna (np. sklejka, MDF, OSB).

Branża papiernicza i opakowaniowa

producenci papieru i tektury,
firmy wykorzystujące opakowania z drewna i tektury w imporcie/eksporcie.

Motoryzacja, logistyka, przemysł

importerzy opon i wyrobów gumowych z kauczuku,
firmy wykorzystujące palety i inne opakowania drewniane (jeśli spełniają kryteria z załącznika I).

Terminy stosowania – jak wygląda aktualny kalendarz (listopad 2025)

Daty pierwotne w rozporządzeniu

W wersji pierwotnej EUDR przewidywało stosowanie większości przepisów:

od 30 grudnia 2024 r. – dla wszystkich podmiotów,

od 30 czerwca 2025 r. – dla przedsiębiorstw, które na 31.12.2020 r. były mikro- lub małymi przedsiębiorstwami.

Oficjalne roczne przesunięcie

W grudniu 2024 r. przyjęto rozporządzenie 2024/3234, które przesunęło datę stosowania EUDR o 12 miesięcy. Obecnie obowiązujące daty są następujące:

30 grudnia 2025 r. – EUDR zaczyna być stosowane wobec operatorów i podmiotów handlowych (z wyjątkiem mikro- i małych przedsiębiorstw),

30 czerwca 2026 r. – EUDR zaczyna być stosowane wobec przedsiębiorstw, które były mikro- lub małymi w rozumieniu dyrektywy 2013/34/UE na dzień 31.12.2020 r.

Dyskusje o kolejnych zmianach

W 2025 r. Komisja i państwa członkowskie prowadzą intensywne dyskusje nad kolejnymi uproszczeniami i potencjalnymi dodatkowymi przesunięciami (m.in. propozycje dodatkowego roku – do końca 2026/2027). Jednak na dzień dzisiejszy oficjalnie obowiązują daty 30.12.2025 / 30.06.2026.

Komisja opublikowała również dokument z wytycznymi do stosowania EUDR (Communication C/2025/4524, „Guidance Document for Regulation (EU) 2023/1115”), który doprecyzowuje szereg praktycznych kwestii – m.in. dotyczących oceny ryzyka i danych geolokalizacyjnych.

Jak wygląda procedura należytej staranności – krok po kroku

Rozporządzenie opisuje procedurę należytej staranności głównie w art. 8–13.

Gromadzenie informacji (art. 9)

Podmiot musi zgromadzić co najmniej:

opis odnośnych produktów (nazwa, kod HS, ilość w masie netto, ewentualnie objętość lub liczba sztuk),
kraj produkcji (i w razie potrzeby jego część – region, stan),
geolokalizację wszystkich działek, na których wyprodukowano odnośne towary (współrzędne punktowe lub wielobok):
w przypadku bydła – wszystkie zakłady, w których trzymano to bydło,
w przypadku pozostałych towarów – działki, na których prowadzono uprawę lub pozyskanie drewna,
datę lub przedział czasowy produkcji,
dane o przedsiębiorstwach lub osobach, od których pochodziły dostawy, i o tych, którym podmiot dostarcza produkty,
informacje i dowody, że:

produkty nie powodują wylesiania,
odpowiednie towary zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji.

Ocena ryzyka (art. 10)

Na podstawie zebranych danych podmiot ocenia, czy istnieje ryzyko niezgodności z EUDR. W szczególności bierze się pod uwagę:

klasyfikację kraju jako o niskim, standardowym lub wysokim ryzyku (art. 29),
obecność lasów w kraju lub regionie oraz skalę wylesiania,
obecność i sytuację ludności rdzennej oraz społeczności lokalnych,
istnienie roszczeń do gruntów,
powszechność wylesiania lub degradacji lasów w danym regionie,
przejrzystość danych i skuteczność egzekwowania prawa w kraju produkcji.

Podmiot nie może wprowadzić produktu do obrotu ani go wywieźć, jeśli ocena nie wykaże, że nie ma ryzyka albo że ryzyko jest tylko znikome.

Środki ograniczania ryzyka (art. 11)

Jeżeli ryzyko nie jest znikome – podmiot musi podjąć działania, takie jak:

dodatkowe dokumenty i wyjaśnienia od dostawcy,
korzystanie z danych satelitarnych,
audyty terenowe,
inne środki zwiększające pewność co do braku wylesiania i zgodności z prawem.

Dokumentacja i przechowywanie

Podmiot przechowuje całą dokumentację związaną z należytą starannością (procedury, oceny, dowody, oświadczenia) co najmniej 5 lat i udostępnia ją właściwym organom na żądanie.

Klasyfikacja krajów i uproszczona należyta staranność

Trzy poziomy ryzyka (art. 29)

EUDR wprowadza system klasyfikacji krajów lub ich części:

kraje o wysokim ryzyku,
kraje o niskim ryzyku,
kraje o standardowym ryzyku (wszystkie pozostałe).

Początkowo (29 czerwca 2023 r.) wszystkim krajom przypisano standardowy poziom ryzyka, a Komisja ma obowiązek opublikować listę krajów o wysokim i niskim ryzyku w drodze aktu wykonawczego oraz aktualizować ją w miarę potrzeb.

Obecną listę można znaleźć pod adresem:

https://green-forum.ec.europa.eu/nature-and-biodiversity/deforestation-regulation-implementation/eudr-cooperation-and-partnerships/country-classification-list_en

Uproszczona należyta staranność (art. 13)

Jeżeli wszystkie odnośne towary i produkty zostały wyprodukowane w krajach sklasyfikowanych jako o niskim ryzyku, podmiot może skorzystać z uproszczonej należytej staranności – czyli nie wykonywać pełnej oceny ryzyka i środków ograniczania ryzyka (art. 10 i 11).

Nie oznacza to jednak braku obowiązków – nadal wymagane są m.in.:

zgromadzenie podstawowych informacji (art. 9),
geolokalizacja,
złożenie oświadczenia o należytej staranności,
przechowywanie dokumentacji.

Kontrole, system informacyjny i rola organów publicznych

Kontrole krajowe (art. 16–18)

Państwa członkowskie wyznaczają właściwe organy, które:

nadzorują przestrzeganie EUDR,
stosują podejście oparte na ryzyku przy planowaniu kontroli,
przeprowadzają kontrole dokumentacji, systemów due diligence oraz kontrole fizyczne produktów,
mogą zawieszać wprowadzanie lub udostępnianie produktów na rynku w przypadku wysokiego ryzyka niezgodności.

W art. 17 przewidziano specjalny tryb dla „odnośnych produktów wymagających natychmiastowego działania”, w którym system informacyjny automatycznie sygnalizuje wysoki poziom ryzyka i umożliwia szybkie zawieszenie dopuszczenia do obrotu.

System informacyjny EUDR (art. 33)

Komisja tworzy system informacyjny, za pomocą którego:

podmioty składają oświadczenia o należytej staranności,
organy krajowe i celne weryfikują status oświadczeń,
rejestrowane są dane o produktach, łańcuchach dostaw i wysokim ryzyku.

System ma być zintegrowany z systemami celnymi, tak aby przy imporcie/eksporcie możliwe było automatyczne sprawdzenie, czy dla danego produktu złożono wymagane oświadczenie.

System działa pod nazwą Traces NT i możemy go znaleźć pod adresem: https://eudr.webcloud.ec.europa.eu/tracesnt/login

Na ten moment, możemy zapoznać się z tym systemem w środowisku testowym "Acceptance", dostępnym pod adresem: https://acceptance.eudr.webcloud.ec.europa.eu/tracesnt/index

Uzasadnione zastrzeżenia (art. 31)

Każda osoba fizyczna lub prawna (w tym NGO, konkurent, obywatel) może zgłosić uzasadnione zastrzeżenie co do przestrzegania EUDR przez dany podmiot. Organy muszą takie zgłoszenie przyjąć i poinformować o podjętych działaniach.

Relacja EUDR do poprzednich regulacji (EUTR i FLEGT)

Rozporządzenie EUTR 995/2010 (UE Timber Regulation) zostaje uchylone z dniem 30 grudnia 2024 r., ale nadal stosuje się je do określonych produktów drewnianych wytworzonych przed 29 czerwca 2023 r. – aż do 31 grudnia 2027 r.

System FLEGT i powiązane umowy o dobrowolnym partnerstwie pozostają ważnym instrumentem w tle – EUDR ma się opierać na pozytywnych doświadczeniach związanych z poprawą zarządzania lasami i zwalczaniem nielegalnego pozyskania drewna.

Jak praktycznie przygotować firmę do EUDR?

Na koniec – kilka konkretnych kroków, które w praktyce powinien rozważyć każdy przedsiębiorca:

Sprawdź, czy Twoje produkty podlegają EUDR
Przejrzyj listę towarów i produktów w załączniku I,
Zidentyfikuj, które wyroby zawierają odnośne towary.
Ustal, czy jesteś podmiotem (operatorem), czy podmiotem handlowym

Jeśli importujesz do UE lub jako pierwszy wprowadzasz produkt na rynek – jesteś podmiotem z pełnymi obowiązkami,
Jeśli tylko kupujesz i odsprzedajesz w UE – jesteś podmiotem handlowym.

Zmapuj łańcuch dostaw
Ustal:

kto jest Twoim bezpośrednim dostawcą, a kto faktycznym producentem?
z jakiego kraju i regionu pochodzi surowiec?

Zacznij zbierać dane geolokalizacyjne i dokumenty zgodności
Wprowadź wymagania EUDR do umów z dostawcami,
Poproś o geolokalizację działek i dokumenty potwierdzające prawa do gruntów, zezwolenia, zgodność z prawem.
Zbuduj wewnętrzną procedurę należytej staranności
Opracuj wewnętrzne formularze zbierania danych.
Określ, kto w firmie odpowiada za ocenę ryzyka i akceptację produktów,
Ustal progi, od których produkt jest blokowany.
Przygotuj się do korzystania z systemu informacyjnego Traces NT bądź innego systemu, który funkcjonuje na API
Ustal, kto będzie składał oświadczenia,
Zaplanuj, jak dane będą migrować z Twoich systemów do systemu EUDR.
Śledź nowe wytyczne Komisji i zmiany legislacyjne
Korzystaj z najnowszych wytycznych (Communication C/2025/4524 i późniejsze),
Sprawdzaj, czy nie zmieniają się daty stosowania lub klasyfikacja krajów

EUDR 2026